5. saioa

Aurkezpena Iosu Ortigosa Lakabeko okinaren eskutik.

Trilla
Sergio Bravo
Txile, 1959, 27 min, espainiera

Al-Sandawich
Atteyat al-Abnoudy
Egipto, 1975, 12 min, elkarrizketarik gabe

O Pão
Manoel de Oliveira
Portugal, 1959, 59 min, portugesa

Gizadiak etxekotu al zuen garia ala gariak etxekotu zuen gizadia? Garai batean, basa-belarra zen garia, gai zen bere haziak askatzeko eta sakabanatzeko; ezgai bihurtu zen ordea, eta garia jotzen eta haizatzen hasi zen gizadia, deabruarekiko hitzarmen moduan. Gero, gizon zuri batzuek amets egin zuten, ai, Mundu Berria Gaztelako eremu ez hain berri bihurtzearekin, eta haziz bete zituzten poltsikoak. Azkenik, Calquinhue muinora igo zen Sergio Bravo, mendeko gariak ematen duen lana filmatzera. Gogorra da lan hori, baina ez izan zitekeena bezain gogorra «utzitako eskuen kargamentuari» esker, mingakoari esker. Lagunek eta senideek laguntzen dute garia segaz ebakitzen, jotzen eta haizatzen. Izenburuak berak adierazten du gertakari handia dela garia jotzea, gertakari sozial eta zinematografikoa: neskatila ezkongabeek senarra aurkitzen dute (Violeta Parrak abesten du) eta etengabe bira egiten ari den behor talde baten fotogeniari ekin dio zinemagileak, ez dute lanabesik, beren apatxekin bakarrik bereizten dute garia lastotik. Zaldiko-maldiko serio bat balitz bezala.
Uzta garaian, Trillaren ahotsak zioen, «ogia oratzen ari da». Horrela hasten da Ogitartekoa, aurreko filmeko promesa betez. Abnoudeko emakumeak ogia oratzen ari dira beren seme-alabentzat; oso txikiak dira, ahuntzen artzainak eta sinbiosian bizi dira haiekin. Sinbiosi hori, Atteyat al-Abnoudy erakusten duen arabera, graziazko egoera da. Aurrerapenaren zauria ozta-ozta nabari da hiriburura turistak eramaten dituen trenbidearekin, eta ehun haur ikusiko ditugu, zorionez, oraindik gelditu gabe jarraituko duen trenaren zain.
Badator trena, badator Manoel de Oliveira sobietartua, Ogia lanarekin, indar zentripetua, inguruko mundua bere mugimenduan txertatzen duen film-tornadoa. Amaigabean zatitutako mundua, non zinemak batu egiten duen, zatiketa ezkutatu gabe (jokoarena eta lanarena, keinu eta zeregin zentzugabeetan egindako lanarena, ispilu hautsi baten puskatxoak bezala). Ogiak idemaren bidea egiten du, eta iraganetik geratzen dena bere orainera ekartzen duenean, berriro agertzen dira Ogitartekoa laneko errotarria eta galbahea, Trilla laneko igitaiak eta gurdia. Baina Oliveirak ez du errukirik iraganarekin: haize errota bat ekarri eta gero kiskali egiten du, muntaketako Zeusek bezala; ur errota bat ekarri eta zalantzan jartzen du irinaren kalitatea; emakume baten besoak azpilean irina oratzen, eta ondoren, irin fabrikako beso mekanikoak, gupidagabe. Han, katedral industrialean, berandutzen da Oliveira, denak bitartekariak dira eta dena misteriotsu geratzen da bere zentzugabekerian, eta berak primeran pasatzen du angelu kitzikagarrienen eta gauzen arteko sinpatien bila. Jolastu eta lan egiten du aldi berean.
 

O Pão: Portugalgo Zinematekak emandako kopia