Beste garai batzuk datoz | Es nahen andere Zeiten. Peter Nestlerren filmak

Programa hau Peter Nestler zinemagilearen lanaren sarrera bat da. Izenburua Johannes R. Becher alemaniar poeta komunistaren poema batetik hartu da, erbestean idatzi zuenz 1941-44 artean. Nestlerrek jaso zuen 1970eko hamarkadan Txileko krisi politikoaren eta zinemagileen erantzukizunari buruzko testu batean. Etenik gabe egin da erresistentzia, esperantza eta aldaketarako deia Nestlerren lanean, filmak egiten hasi zenetik, hau da, 1960ko hamarkadaren hasieratik.

Nestlerrek idatzi zuen moduan, zinemagile baten erantzukizun handiena zera izan beharko litzateke, “ohartzea, onartzea eta esatea beste batzuekin: hau aldatu egin behar da, edo hori gorde egin behar da, edo hura ez da ahaztu behar”. ‘Mirari ekonomikoaren’ erdibidean geratutako Alemania eta Ingalaterrako landa eta industria komunitateen erretratu goiztiarretatik hasi eta ‘objektuen biografietara’, materialen bizitza eta horien ekoizpen prozesuak dokumentatuz, faxismoaren eta haren jarraipen beldurgarriaren jazarpen, zapalkuntza eta erresistentziari buruzko istorioen ikerketetaraino, Peter Nestlerren filmek beti aztertu eta ezagutarazi izan dute normalean ahaztu eta nahita ezkutatu dena, amnesia historikoa eta inertzia politikoa gorabehera.

1960ko hamarkadatik gaur egun arte, Nestlerrek hirurogei filmetik gora zuzendu ditu, eta horietako asko Zsóka Nestler emaztearekin lankidetzan egin ditu, baita beste zinemagile eta artista batzuen laguntzarekin ere. Nestlerrek margolaritza eta edizioa ikasi zuen, merkataritza marinel eta basozain lanetan aritu zen, eta aktore ere jardun zen zenbait film luzetan. Bere lehen filma, Am Siel, 1962koa, Alemaniako landa munduaren eraldaketei buruzko lan sail bateko lehenengoa izan zen. 1960ko hamarkadako filmek erakusten dute langile klasearen bizitzei nola eragiten zieten Mendebaldeko Alemaniako ekonomia eta industria politikek ekarritako aldaketek. Alemania naziaren ondare bortitzak borrokatu zituzten, baita gerraosteko Alemania sozial-demokratikoko ondare horren jarraipen eta ondorioak eta erresistentzia politikoko istorio eta ezkerreko langile mugimenduak ere.

Bere zinema zinema zuzenaren printzipioen aurka joan zen, garai hartako zinema dokumentalaren zati handi bat definitzen zituenaren aurka, alegia, baita Alemanian ere: bere filmek pauso bat atzera egin zuten egoera bakoitza eta horrek dakarrena ikertu, sakondu eta aztertzen zuten. 1965/66an, Reinald Schnell-ekin batera, Nestlerrek film bat egin zuen Grezian, Von Griechenland, diktadura militarraren agerpena aurreikusiz hura ezarri baino bi urte lehenago. Bere filmetan argi eta garbi azaldutako jarrera politikoa garai hartan nagusi zen adostasun politikoaren eta komunismoaren aurkako sentimenduaren kontrakoa zen, eta, beraz, Nestlerrentzat zaila izan zen Alemanian lan egiten jarraitzea. 1968an, Suediara joan zen, bere amaren sorlekura, eta han jarraitu zuen bere lan gehienak sortzen hurrengo hamarkadetan. Telebista publikorako lanean aritu zen, haur eta heldu gazteentzako programak ekoizten, erosten eta bikoizten. Halaber, proiektu pertsonalak landu zituen Zsóka Nestlerrekin batera.

Film horietako asko Alemania naziaren (eta Europako kolaborazioaren) ondare kriminalarekin lotuta zeuden, haien iraganarekin eta orduan jarraitzen zuten moduarekin. Filmek indarkeria, bidegabekeria eta erresistentzia istorioak erakusten zituzten. Besteak beste, Zigeuner sein (1970) lana, naziek erromani eta sinti komunitateen aurka egindako jazarpen eta bidegabekeriei eta haien erresistentziari buruzkoa; Peter eta Zsóka Nestlerrek egindako lan garrantzitsuenetako bat da. Faxismoaren eta gerraren aurkako jarrera eta jarrera ekologiko, internazionalista eta humanista nabarmentzen dira bere filmetan. 

Aldi horretan, Nestlerrek politika eta borroka internazionalei, Vietnamgo gerrari edo Txileko egoerari buruzko filmak ere egin zituen (askotan Suedian erbesteratutako txiletar komunitatearekin lan eginez). Peter eta Zsóka Nestlerrek migratzaileen, erbesteratu politikoen eta gutxiengo etnikoen (Suedian eta beste leku batzuetan) lan baldintzak lantzen zituzten hainbat film egin zituzten. Baita telebistarako ere hainbat dokumental saiakera egin zituzten objektuak eta materialak ekoizten diren moduari eta kapital, manufaktura eta industriaren historiari buruz. Lanok erakusten dute zinemagileen interesa eskulan tradizionalean eta politikak lanen bidez adierazten dituzten artisten bizitzetan. Elkarrizketa batean esan zuen moduan, “ikusizko artea eta eskultura Zsókarentzat eta niretzat mundua ulertzeko, kontzienteki bizitzeko eta edertasunaz gozatzeko modu bat da, baina baita giza existentziaren amildegia ikusteko –ikusten ausartzeko– modu bat ere”.

Publiko gaztearentzat lan egiteari esker, filmak egiteko prozesu didaktikoa, formalki argia, informatiboa eta erakargarria egin ahal izan zuten. Filmek inoiz ez zioten utzi soinu eta irudiaren arteko harreman konplexuak aztertzeari narrazioa, lekukotzak eta musika baliatuz, askotariko iturrietatik bildutako materialarekin harreman dialektikoan jarrita (argazkiak, testuak, grabatuak, musika, beste film batzuetako zatiak). Nestlerren filmetan off-eko ahotsaren erabilera desberdinak telebistako dokumentalen narrazio neutralaren arauak baztertzen ditu, eta, horien ordez, subjektuekin aktiboki inplikatzen da.

1980ko hamarkadaren amaieratik aurrera, Peter Nestlerrek Alemanian egin zituen berriro filmak, film luze dokumentalak landuz lehenengoz. Horien artean, besteak beste, artisautza tradizionalari eta horiek egiten zituzten pertsonei buruzko istorioen filmak zeuden (Zeit, 1992), baita Frankfurteko juduen mendeetako jazarpenaren historiari (Die Judengasse, 1988) eta nazionalsozialismoaren aurkako erresistentzia istorioak ere (Die Verwandlung des guten Nachbarn, 2002). Halaber, abilezia finaz egindako bidaia egunkariak ere ekoitzi zituen, natura eta kultura indigenak zaintzeko zuen konpromiso sendoa oinarri hartuta (Die Nordkalotte, 1991, Pachamama-Nuestra Tierra, 1995). Azken urteetan, bere lanak jarraitutasuna izan zuen eta film apartak egin zituen; adibidez, Pablo Picassok Kosta Urdinean zegoen bitartean egin zituen zeramika-lanei buruz (Picasso in Vallauris, 2021) eta, berriki, erromani eta sintien aurka egindako bidegabekerien eta haien erresistentziarekin lotuta egindako diptiko bat (Unrecht und Widerstand, 2022, eta Der offene Blick, 2022).