Programa 4

Landareek mundu berriak sortzen dituzte indarkeria behar izan gabe. Batzuetan, gizakiren batek lagun egiten die eta haien talentuan inspiratzen da formetarako (forma ematen dute eta forma ematen diote). Despistatuta edo presaz dabiltzanentzat, horren froga eztabaidaezina loreak dira. Sapovnela lorez betetako filma da, hau da, erotikoa. Loreak eguzkiarekin, erleekin eta behiekin erlazionatzen dira, Iosselianik ia ehun urteko lore saltzaile batekin eta musikarekin lotzen ditu. Zinemagileak lore saltzailearen lore jokoekin eta lore irekiekin jolasten du, aho irekiak izango balira bezala, abestu egiten dute. Zergatik agertzen dira bat-batean golde bat, mundruna, ondoriozko martimuiloa? Zer lotura egon daiteke landako lirioen eta usain txarreko geruza beltz urratzaile horren artean? Aurrerabidearen amarruaren aurrean, hasteko, zentzumenak matxinatzen dira.

Sua, suntsitzen dituen arren, landareekin erlazionatzen da. Zuhaitz batzuek espero dute, haren alde ere egiten dute, hobeto hedatzeko. Georgiatik joan ez bagina bezala, Small Smoke at Blaze Creek lore batekin hasten da. Baina Columbia Britainiarrean gaude, eta lore horri «fireweed» esaten diote, suteen ondoren ugari hazten delako. Douglas izeien baso bat erretzen ari da. Baso bat da eta, aldi berean, zur fabrika bat; moztutako enborrak kamioi batean nola eramaten zituzten ikusi dugu. Sugarrak enbor bizien barruan sartzen dira, sutu egiten dituzte. Suhiltzaileek beren lana egiten dute (hegazkin txikiak, atzeratzaileak, mahukak, ura, motozerrak, suebakiak), eta zinemagileak berea: suak sortzen eta atzean uzten dituen irudiekiko sentiberatasun aparta zabaltzea.

Koniferoen beste baso bat: mendi pinuak, Libanoko zedroak, ipuruak eta Tauro izeiak, bizileku duten eta endemikoak diren Turkiako mendiak bezala. Han bizi dira, urtearen zati batean, Tahtacılar direlakoak, hau da, «zurginak». Filmean, Estatuaren soldatapeko egurgileak dira, nomada proletarizatuak. Fatma neskatoa eta haren anaia ez askoz nagusiagoa basoan lanean ari dira aizkora eta motozerrekin; haurtxoek izan ezik, guztiek lan egiten dute. Motozerrak mandoan garraiatzen dira. Lanaren gogortasunaren eta emaitzaren arteko elkarrekikotasunik badago oraindik: Fatmak eta konpainiak sufritu egiten dute, orbainak dituzte eta ez dute osasun estaldurarik, ehunka urteko zuhaitzak erori egiten dira. Eta oraindik ere badago elkarrekikotasunen bat basoaren eta pertsona horien edertasunaren, aurpegien, abestien, dantzen artean. Zuhaitz bat pertsona bat da, baso bat herri bat da.

Fatmak hirian bizitzearekin egiten zuen amets, eta finlandiar egurgileak hirietan bizi dira jada. Lanbidea ikasten dute gomazko motozerrekin eta gero autoz joaten dira lanera, ordubeteko bidea eginez. Sindikatuetara afiliatzen dira, kaskoa erabiltzen dute. Makina astunak erabiltzen dituzte (haur batek maneiatzen duen 20 kiloko motozerren bestelako pisua dute), eta enborrak etengabeko mugimendu batekin soilik mozten, inausten eta zatitzen dituzten metalezko munstro miragarrien burmuina dira. Erritmoaren zentzua dute, musikarako gaitasuna. Finlandiako egurgileek baso pribatu eta landuetan lan egiten dute. Neguan mozten dute, eta udan basoberritzen dute izeien edo pinuen zuhaitz landareekin. Norbaitek zera esan zuen; «zeta harrak zizare bizitza luzatzeko irungo balu, benetako soldatapekoa izango litzateke». Izei edo pinuen zuhaitz landare horiek zura izateko hazten dira hori jakin gabe, ez zuhaitzak izateko; beren patua kontu liburuetan idatzita dago. Benetako soldatapekoak dira.

Beste zinemagile jostari bat: Amy Halpern. Zineman, basoetan bezala, hildako enborrak berpiztu egin daitezke (bestelako berpizkunde batetik, denboraren aurka, eta, beraz, ezinezkoa). Berpizkundea muntaketaren lana da, baina filmak hiri zuhaitz bat nola mozten den ere dokumentatzen du, eta modu prosaikoagoan ikusten dugu. Palmondo bat. Ez da erortzen uzten, autoen gainera eroriko bailitzateke, zer-nolako lastima; hortaz, goitik mozten da, desmuntatu egiten da. Izaki bizidunetik izaki bizidunera sentitzen den poza, solidarioa, Halpernek berriro muntatzen duenean, zabaldu eta gailenduko ahal da. Gure indar guztiekin berpizkunde posibleak desiratuko ahal ditugu.